دمكراسي دهكده اي در روستاي اسك آمل

زنان در اين روز «شاه» مي‌شوند

گروه فرهنگ: زنان دهكده اسك در روز «زن شاهي» بنا به سنتي ديرسال، مردهاشان را از دهكده بيرون مي كنند، كلبه هاي روستايي را وا مي نهند و با آراستن خود، بر صحنه كوتاه زندگي يك روزه، نقشي متفاوت مي زنند. براي فمينيستهاي جهان شايد دهكده اسك در لاريجان آمل در اين روز بخصوص تكه اي از بهشت باشد. بهشتي كه هيچ مردي را بدان راه نيست و زنان در آن هم رئيسند و هم فرمانبر. امور دهكده با راي آنها مي چرخد و مردان حتي در كناره هاي روستا نيز مجاز نيستند به شنيدن يا نظاره از دور. موعد برگزاري روز «زن شاهي» در اين سال ها به تبع بارش برف و رسم كهن «برف چال» يا «ورف چال» همواره متغير بوده است. در سال هاي دور گذشته، هميشه در هفته آخر فروردين زن ها شاه مي شدند اما با گرم شدن نسبي هوا برگزاري اين رسم در روزهاي نخست ارديبهشت ماه هم ديده شده است. رسم ورف چال چنين است که مردان، برف هاي جمع شده از زمستان پسين را به بيرون دهكده مي برند و ديگر به روستا باز نمي گردند. زنها پس از يقين به اينكه هيچ مردي در روستا نيست «زن شاهي » را آغاز مي كنند. آن ها به صورت موقت زمام امور حكومت را به دست مي گيرند. براي تحقق بخشيدن به هدف خويش از ميان خود حاكمي را بر ميگزينند. حاکم بايد نظام حكومتي را كه به طور موقت در روستا ايجاد شده سر و سامان دهد. تسلط در رهبري، قدرت در مديريت، كمرو نبودن، كارداني و جرات در اداره امور از صفات منتخب به شمار مي آيد. حاكمي كه بر مسند حكومت مي نشيند از طرف زنان روستا انتخاب مي شود و ممكن است هر ساله تغيير كند. اين حاكم معمولا روز قبل از اجراي مراسم به مقام خود واقف مي شود. كسي كه براي اين منظور انتخاب مي شود براي اداره حكومت داوطلباني را براي نگهباني و قراولي انتخاب مي كند كه در مكان هاي مشخص روستا قرار مي گيرند. معمولا وظيفه نگهباني و قراول ايستادن را دختران روستا مي پذيرند كه تيز پا و چابك ترند. البته خود حاكم و وزيران نيز در روستا مي گردند و از حال مردمشان آگاه مي شوند. آنها لباس ويژه اي هم به تن مي كنند. در گذشته تن پوش آنها لباس سربازان اسكي بود اما امروزه لباس هاي تعزيه خوان ها بر تن آن ها خوش تر مي نشيند. در زمان اجراي مراسم هيچ مردي در روستا حضور ندارد. همچنين هيچ مردي چه اسكي و چه غريبه حق ورود به روستا را ندارد. در اين مورد استثنايي نيز وجود دارد: مردان بيمار و ناتوان مي توانند در خانه بمانند با اين شرط كه جلو پنجره و تراس خانه ها ظاهر نشوند. خانواده او بايد جريمه اي به دليل حضور مرد بپردازند. جريمه اي كه معمولا خوراكي است. نگهبانان در مدخل هاي ورودي روستا به دفاع و حمايت از روستا مي پردازند تا هيچ عنصر بيگانه اي از جنس مخالف وارد روستا نشود. در سال هاي گذشته دوره گردي دست فروش به دليل نا آگاهي از مراسم زن شاهي وارد روستا شد. قراولان اموال او را توقيف و خودش را در طويله حبس كردند تا اينكه مردان از مراسم برف چال به روستا بازگشته و او را آزاد كردند. زنان اسكي در اين روز به حكم حاكم لباس هاي رنگارنگ به تن مي كنند و در فضاي گشوده دهكده در «درويش باغ» مي چرخند و مي رقصند. به غير از درويش باغ در ماه هايي كه رسم زن شاهي با ماه محرم تلاقي مي كند تكيه اسك نيز ميزبان زناني است كه يك روز در سال شاه مي شوند. زن ها با پايكوبي در اطراف حاكم اورا به قصر خياليش مي برند. نگهبانان مرتب به سراغ شاه مي آيند و وضعيت روستا را گزارش ميدهند. اگر مردي ديده شود به دستور حاكم همه زنان براي دستگيري او گسيل مي شوند. حاكم بر حسب سليقه شخصي اش هر نوع بازي و تفريحي كه مايل باشد، دستور اجرايش را به زنان مي دهد. اين بازي ها بيشتر جنبه تفريحي دارد اما در سال هاي اخير به دليل تلاقي رسم زن شاهي با ماه محرم و مناسبت هاي آن سعي شده مراسم با مناسبت هاي ماه محرم منطبق شود. يكي از مواردي كه در گذشته برگزار مي شده انتخاب عروس و داماد از بين دختراني بوده است كه زمان ازدواجشان فرا رسيده بود يا هنوز ازدواج نكرده بودند. اين عمل كه به شكل عروسي نمايشي اجرا ميشد براي گشوده شدن بخت در نظر گرفته مي شد. پس از اجراي مراسم، حاكم با بيشتر زنان روبوسي و آنها را به زنده نگه داشتن اين سنت قديمي تشويق مي كند. زنان صلوات مي فرستند و به پاس سهيم بودن در چنين روز فرخنده اي خدا را شكر مي كنند. پس از پايان مراسم و صرف نهار و برچيده شدن بساط آن در آستانه ورود مردان به ده، زنان در خانه هاي خود مي مانند و هيچ استقبالي از مردان انجام نمي دهند

برگرفته از

http://www.chn.ir/shownews.asp?no=20122

شهاب