موسس نخستين مدرسه دخترانه در ايران که بود؟ قسمت اول

نگاهي به گشايش و تعطيل نخستين مدارس دخترانه در ايران، شبنم رحمتي، ميراث فرهنگي
آنچه از زنان حرم ناصرالدين شاه در خاطره ها مانده است تصويري تار است از زناني منفعل، متظاهر، مزور و توطئه گر كه به بيكارگي شهره بودند، اما آنچه كه شايد در كمتر خاطري حك شده باشد،‌ اين نكته است كه نخستين موسس مدرسه دخترانه در ايران، «بي بي خانم استرآبادي» از حرمسراي ناصري برخاست. در سال هاي سلطنت ناصرالدين شاه، «خديجه خانم» ملاباجي شكوه السلطنه بود. شكوه السلطنه يكي از زنان ناصرالدين شاه و مادر مظفرالدين شاه بود. خديجه خانم همسر «محمد باقر» سركرده سواره استرآبادي، به كودكان حرمسراي ناصري، مشق مي آموخت. در سال 1274 هجري قمري، ملاباجي حرم، دختري به دنيا آورد كه نامش را «بي بي» نهادند. اين دختر، همچنان كه نزد پدر و مادر رسم زندگي مي آموخت، به شيطنت و بازيگوش در حرم ناصرالدين شاه مشغول بود و از لا به لاي درس هايي كه مادرش به كودكان حرم مي داد چيزكي مي آموخت. روزي ناصرالدين شاه، هنگام گذشتن از داخل حرمسرا، چشمش به حروف الف و ب افتاد كه روي شيشه اطاق هاي حرمسرا نوشته بودند، پرس و جو كرد، معلوم شد كار بي بي است، از آن روز دستور داد اين دختر نيز همراه ساير كودكان حرم «سواد» بياموزد. «بي بي خانم استرآبادي» در بيست و دو يا سه سالگي با موسي خان وزيري از مهاجران قفقازي كه به بريگاد قزاق پيوسته بود بعدها به درجه ميرپنجي رسيد، ازدواج كرد. حاصل اين ازدواج 7 فرزند بود كه بنام ترين آنها كلنل علينقي خان وزيري (موسيقيدان) و حسن علي وزيري (نقاش) بودند. «بي بي خانم استرآبادي» همان زني است كه نخستين كتاب فمينيستي به نام «معايب الرجال» را در سال 1313نوشت براي جواب دادن به مردي كه مقاله «تاديب النسوان» را منتشر كرده بود. بي بي خانم در سال 1324 هجري قمري در حالي كه 50 ساله بود، اقدام به تاسيس نخستين مدرسه دخترانه در تهران كرد. وي در محله «پاقاپق» واقع در جنوب بازار تهران خانه بزرگي داشت و تصميم گرفت از همان خانه به عنوان مدرسه استفاده كند. در آن روزگار همه ايرانيان براي دانش آموختن، روي زمين مي نشستند و مدرسه «دوشيزگان» كه در ماه صفر 1325 هجري قمري مصادف با (1907 ميلادي) افتتاح شد، نخستين مدرسه اي بود كه در آن ميز و نيمكت نهاده بودند و شاگردان براي اولين بار مزه نشستن روي نيمكت و چشم دوختن به تخته سياه را چشيدند. اين دبستان كه در اكثر منابع تاريخي به عنوان نخستين مدرسه دخترانه در ايران معرفي شده است، در ابتداي تاسيس، براي ثبت نام شرط سني نداشت و پنج آموزگار زن در آن تدريس مي كردند. بي بي خانم، دخترانش خديجه و مولود به اتفاق دو خانم ديگر آموزگاران آن مدرسه را تشكيل مي دادند. از سويي، به علت رفت و آمد بي بي خانم در دربار ناصرالدين شاه، خيلي از خانواده هاي سرشناس مايل بودند دخترانشان را براي تحصيل به اين مدرسه بفرستند. مادر و دو تن از خواهران «بزرگ علوي» نويسنده معروف ايراني، از نخستين شاگردان مدرسه دوشيزگان بودند. برنامه آموزشي اين مدرسه عبارت بود از «نامه مشق قلم، تاريخ ايران، قرائت كتاب، طباخي، قانون مذهب، جغرافيا و علم حساب» كه بر حسب توانايي هر دانش آموزي، اين علوم تدريس مي شد. علاوه بر آن در اين مدرسه هنرهاي بومي از قبيل كاموادوزي، خامه دوزي، خياطي و ... هم آموزش داده مي شد. «بي بي خانم» در آن زمان، فكر مخالفت هاي سنتگرايان را هم كرده بود و براي اجتناب از بروز سوتفاهم ها،‌ در اعلان مدرسه تاكيد كرده بود: «تمام اين معلمين از طايفه اناثيه هستند و به غير از يك پيرمرد قاپوچي (سرايدار)، مردي در اين مدرسه نخواهد بود

سعید